ÖZET
Amaç:
Obezite; pek çok hastalığa yol açabilmekte olup yaşam kalitesini de düşürmektedir. Sağlık okuryazarlığı (SOY) ise obez kişinin sağlık durumu açısından belirleyici rol oynayabilmektedir. Bu çalışmada; obez yetişkinlerde SOY ile obeziteyle ilişkili iyi olma hali arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem:
Kesitsel bu çalışma; üçüncü basamak bir hastanenin aile hekimliği polikliniğine Nisan-Temmuz 2022 tarihleri arasında başvuran 18-65 yaş arası kişilerden, son 1 yıldır beden kitle indeksi (BKİ) 30 kg/m2 ve üzeri olan ve çalışmaya dahil etme kriterlerini karşılayanlar ile gerçekleştirildi. Verileri elde etmede; hasta bilgi formu, obezite ile ilişkili iyi olma anketi (ORWELL 97-TR) ve sağlık okuryazarlığı ölçeği-kısa form (SOY-KF) kullanıldı.
Bulgular:
Çalışmaya dahil edilen 201 katılımcının %70,6’sı (n=142) hafif obez idi. SOY-KF indeks puanı 32,71±9,93, ORWELL 97-TR toplam puanı 41,22±14,86 idi. SOY-KF ile ORWELL 97-TR Alaka- “sosyal ilişkiler” alt boyut puanı arasında anlamlı ilişki saptandı (r=0,292; p<0,001). SOY-KF puanı ile obezite süresi (p=0,030), son 1 yılda kilo değişimi (p=0,048), diyet (p=0,048) ve egzersiz yapma (p<0,001) arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı. ORWELL 97-TR toplam puanı ile ise yaş (p=0,007), eğitim durumu (p=0,001), BKİ (p=0,016), son 1 yılda kilo değişimi (p=0,001), diyet (p<0,001) ve egzersiz yapma (p=0,009) arasında anlamlı bir farklılık bulundu.
Sonuç:
Bu çalışmada; ölçeklerden alınan puanlara göre katılımcıların yaşam kalitesi orta düzeyde iken, SOY orta-iyi düzeyde bulundu. Ancak SOY arttıkça obez kişilerin yaşam kalitesi sosyal ilişkiler açısından olumsuz etkilenmekte idi. Daha önce diyet ve egzersiz yapanlarda SOY düzeyi daha yüksek iken kilo alımı ve uzun obezite süresi daha düşük SOY ile ilişkili idi. Yüksek eğitim düzeyi, genç yaş ve kilo alımı yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemekte idi. Verilerimiz toplumun ve sağlık profesyonellerinin obeziteyi uzun vadede etkili bir şekilde yönetebilmesi hususunda SOY’yi artırmanın önemini vurgulaması açısından önem arz etmektedir.
